Çıplak Kalma !

İnternet’te insanların fayda sağladıkları, keyif aldıkları ve parçası olmak isteyecekleri topluluklar yaratıp yaratıcı fikirlerini hayata geçiriyorlar.

Çok çalışıp, çok eğleniyorlar.

Ve şimdi de güzel paralar kazanıyorlar!

Threadless: internet üzerinde bir t-shirt mağazası… Fikir yine çok basit. Her iyi ve iş yapan yaratıcı fikirde olduğu gibi.

İnovatif / yenilikçi bir iş modeli: Geniş kitleleri içine alan bir kişiselleştirme veya uyarlama projesi. Müşteriler arasında sağlanan etkileşim ile yaratılan yüksek çeşitlilik. Ve sıfır risk!

Jake Nickell ve Jacob DeHart internet’te bir tasarım forumunda tanışıyorlar. Her ikisi de 500’er dolar sermaye koyarak skinnyCorp adını verdikleri firmalarını kuruyorlar. Yıl: 2000, yer: Chicago, Amerika.

Bir hobi olarak başlıyorlar işlerine. Ve öyle bakmaya bugün de devam ediyorlar.

Odak alanları hemen herkesin nerdeyse her mevsim ilgisi çeken, üzerinde renkli grafik tasarımlarının olduğu bir moda ürünü: t-shirt.

T-shirt’ler üzerinde yer alacak grafik tasarımların çok büyük bir kısmı kullanıcılar tarafından yapılıyor (kalan az miktardaki tasarımlar da iç tasarımcılarca yapılıyor). Threadless.com‘da yayınlanıp yine kullanıcıların görüşüne ve oyuna sunuluyor. Sadece kullanıcılar tarafından en çok beğenilen tasarımlar üretime giriyor. Böylece yüksek yatırım riskine girilmemiş oluyor; işte bu yüzden risk sıfır.

Sadece en çok kabul görenler, üstelik sınırlı sayıda üretildiği için satış da kendi kendini garanti etmiş oluyor. O tasarım tükendiği zaman siteden kaldırılmıyor. Re-print, yani yeniden üretim için talep toplama devam ediyor. Yeterli istek toplarsa aynı tasarım yeniden üretilip talep edenlere satılıyor. Risk yine sıfır! Araştırmaya harcanan para da; o zaten iş modellerinin tam ortasında.

“T-shirt’ünü tasarla; meşhur ol!”

Herkes kendi tasarımını gönderebiliyor. Çünkü tüm tasarımlar sitede yayınlanıyor. Haftalık ortalama gelen 600+ tasarım içinden en çok oyu alan 4 veya 6 tasarım üretime giriyor. Üstelik ödül de var! Seçilenlerden biri sizin yarattığınız grafik tasarımınız ise, 1.500 dolar nakit para ve 500 dolar değerinde hediye ve puan da kazanıyorsunuz: Yani toplam ödülünüzün değeri: 2.000 dolar! oluyor. Üretilen t-shirt’ün yaratıcısı olarak da adınız t-shirt’ün etiketine basılıyor.

Şirket büyüdükçe, daha çok kazandıkça bu ödül miktarını da büyütmüşler. İlk zamanlarda 50 dolar. Sonra sırasıyla 100, 250, 500, 1000 dolara yükseltmişler ödülü. En son, geçen hafta bu rakam 2.000 dolar oldu!

8 defa bu para ödülünü alan bir müşterilerine de bu kadar çok para kazandırdıktan sonra iş teklif etmişler; “gel bizim iç tasarımcımız ol” diye. O da kabul etmiş!

Threadless’in şimdiye kadar gelen 60.000 farklı tasarıma görüş bildiren 300.000’nin üzerinde kayıtlı kullanıcısı var. Her hafta ortalama 3.000 kişi ekleniyor topluluğa. Bugüne kadar en çok oy alan 450+ tasarım satışa sunulmuş.

“Street Team” yani Sokak Takımı isminde bir programın da öncülüğünü yapıyorlar: Threadless.com’a kendi sitelerinde verdikleri link ile satın alınan her t-shirt için 2 ‘Sokak Takım Puanı.’ Bir Threadless kullanıcısının satın aldığı t-shirt ile çektiği kendi resmini sitede yayınlaması 1 ‘Sokak Takım Puanı.’ Her bir puanın karşılığı ise bir sonraki alış verişlerde geçerli 1.5 dolarlık indirim anlamına geliyor.

Özellikle ilk yıllarda tüm kazançlarını şirkete geri veriyorlar; ilgi çekici tasarım sayısını arttırmak ve daha iyi bir çalışma ortamı sunmak amaçları. Hiç bir yatırımcının da finansal gücünü almıyorlar arkalarına. Kendi enerjileri yetiyor kendilerine.

Threadless makul fiyatlara satış yapan; tüm çalışanların ilk amacı para kazanmaktan çok, yeni fikirleri eğlenerek hayata geçirmek olan ve kendi etki alanlarında çok olumlu algıya sahip bir şirket.

Ağustos 2005’deki New Orleans Katrina Kasırgası sonrası muhteşem ses getiren bir sosyal sorumluluk projesi yapıyorlar. Katrina için özel tasarım t-shirtleri (normalde 15 dolar) 10 dolara indirip satışa sunuyorlar. Satılan her t-shirt için bir 10 dolar da kendileri koyup toplam 20 dolar bağışlıyorlar Kasırga Kızılhaç’ına. Bizde bu tarz kampanyalarda sık görülen satılan ürünün yüzde üçü beşi değil; hasılatın tamamı çarpı iki! 100.000 dolarlık bir yardım yapıyor skinnyCorp tek başına, tek bir t-shirt tasarımıyla. Yazılı ve görsel basında aldığı olumlu haberlerin yoğunluğunu tahmin edebiliyorsunuz. Yaratıcı bir sosyal sorumluluk projesi az bir maliyetle ancak bu kadar başarılı yapılabilir.

skinnyCorp’un Threadless’ın dışında yaptığı işler de var: OMG Clothing [Aman Tanrım Giyim] ile t-shirt’lere slogan, Naked&Angry [Çıplak ve Kızgın!] ile desen tasarımı, 15megsoffame [15 mb ile Ün] ile müzik, Extra Taste [İlave Lezzet] ile içki kokteyl tarifleri yapan ve tüm bunlar ve fazlası için online toplulukların nabzını tuttukları forum YayHooray.com gibi. Esasında hepsi aynı özgün pazarlama fikri etrafında dönen ve birbirini destekleyen işler. Yeni projelerin de yolda olduğunu söylüyorlar.

Müşterilerin çoğunluğunun ne istediğini öğrenip onların memnun olacağı düşünülen az çeşitte (ancak sunduğu farklı opsiyonlarla kişiselleştirilmiş ve çok çeşitli gibi duran) ticari ürünleri hayata sokmak [‘conventional mass customization’] yerine; çoğunluğun sürekli katılımıyla, onların belirlediği çok çeşitli ürünleri, daha ufak ve farklı müşteri segmentleri için, pazara sunmakdan bahsediyoruz. Yani ‘customized mass production’dan. Şirketlerdeki ürün yönetimi, araştırma, yeni iş geliştirme, pazarlama, satış, reklam ve halkla ilişkiler departmanları’nda çalışanların ve ayrıca girişimcilerin fark yaratan öğrenimler kazanabileceği bir proje Threadless.

Ünlü ‘gelecekçi’ Alvin Toffler‘ın 1980’de yayımlanan “The Third Wave” kitabında Robert H. Anderson (RAND Corporation’ın eski Bilgi Sistemleri Başkanı) bakın ne demiş:

“Bundan 20 yıl sonra müşterilerin yapacağı en büyük yaratıcılık; çok yaratıcı birer tüketici olmaları olacak. Oturduğunuz yerden kendi kıyafetlerinizin tasarımını yapacak veya var olan tasarımlarda dilediğiniz değişiklikleri yapacaksınız. Bilgisayar lazer yardımıyla kesim işlemini yapacak; diğer bilgisayarlı makineler de size özel kıyafetinizi dikecek.”

skinnyCorp ve benzer (sayıları hala az da olsa) anlayışdaki ‘gerçek’ müşteri odaklı firmalar sayesinde, Toffler ve Anderson’ın 2000 senesi için yaptıkları gelecek tahmini – gecikmeli de olsa – tutacağa benziyor.

Ve gelelim bitiriş notumuza;

Parlak fikirlerin doğması ve hayata geçmesinde esin kaynaklarının ne olduğu ile ilgili bir soruya Jack ve Jacob’ın verdiği cevap; fikir bulmak, yaratıcı olmak ve fark yaratmak adına birçok şeyi çok iyi özetliyor. Ancak ben onların cevabını kurumsal kültür oluşturma adına ‘her çalışanını aynı kıyafete sokmaya çalışan’ firmalara atfetmek istiyorum:

“Şirket olarak ‘birlikte’ çalışıyor olmamız bizim için sürekli bir ilham kaynağı. Çünkü bizde herkesin dünyası ve geçmişi birbirinden ciddi anlamda farklı. Hepimiz için bir araya gelip yeni fikirler ortaya atmaktan daha keyifli bir şey yok. Başka bir esin kaynağımız da, online offline fark etmeksizin, gördüğümüz veya kullandığımız şeylerden tatmin olmamamız. Sağlıklı ölçüdeki ego her bireyin herşeyi daha iyi yapabileceğini düşünmesini sağlıyor”